Kürşad ve 40 Çerisi

Kür Şad ve 40 Çerisi

27 Mart 630 tarihinde Doğu Göktürk Kağanı, Çin ile yaptığı savaşta esir düşmüş ve Göktürkler Çin esareti altına girmişti. Bu olaydan bir yıl önce Tölis Kağan namında bir Göktürk, kardeşiyle birlikte Çin’deki Tang hanedanına sığındı. Kardeşinin adı Kürşad’dı (Çin kaynaklarında Chieh-she-shuai).

Çinli Tang hanedanı, Türkleri öldürmeyip kontrolleri altında tutarak kullanıyor, onları Çinli prenseslerle evlendiriyorlardı. Birçok Türk beyi bu şekilde Çinlileşti. Kürşad ta Tang imparatorunun saray muhâfız kıtası subaylığına atandı. Kendisine orta generallik verildi. Ancak o, asimile olmayarak Çin esaretinden kurtulacağı bekliyordu.

Kürşad, ağabeyi ile bir anlaşmazlık içine girince İmparator Tai Tsung, Kürşad’ı önemsemez oldu ve rütbesi uzun süre yükselmedi.

3 Mayıs 639’da İmparator Tai Tsung, yaz sarayı olan Chiu-ch'eng Sarayı’na geldi. Kürşad ise bu sırada Türk devletini diriltmek için Göktürk yoldaşlarından kırk (39 veya 40 küsür) kişi ile anlaşarak İmparatora suikast planı yaptı. 40 Türk, sarayı ele geçirip baş şehre hâkim olmayı düşünüyorlardı. Böylece bağımsızlıklarını sağlamak için Çinlileri zorlayabileceklerdi. İmparator bazı geceler saraydan dışarı çıkıp geziniyordu. Saraydan dışarı çıkanların açık bıraktığı kapıları da kullanarak İmparatora yaklaşmayı düşündüler. Ancak o gece şiddetli rüzgar ve sağanak yağmur baş gösterdi. Ne imparator dışarı çıktı ne de başka biri. Bekleyiş uzadıkça şafak yaklaşıyor, planın gerçekleşme ihtimali azalıyordu. Kürşad daha fazla bekleyemeyerek arkadaşlarına harekete geçme emri verdi. Doğruca saraya hücum eden Kürşad ve yoldaşları, dört katlı surları aştıktan sonra ok atarak onlarca muhafızı öldürdüler. Onlarcasını da kılıçtan geçirdiler. Saray muhafızlarına üstünlük sağladılar ise de dışarıdan sevk edilen orduyla başa çıkamadılar. Bir kısmı burada öldü. Kürşad ve yanında kalan diğer Göktürkler ise İmparatorun ahırından seçme atları kaçırarak Vey Irmağı’na doğru ilerlediler. Amaçları Ötüken’e ulaşmaktı. Ancak fırtına ve sel, köprüleri de yıkıp götürmüştü. Irmak kenarında Çin ordusuyla tekrar karşılaşan Kürşad ve yoldaşları, kanlarının son damlasına kadar çarpışarak "uçmağa vardılar" (öldüler).

Kürşad ihtilâli başarısız olmuştu ancak Çin esaretindeki Türk milletinin bağımsızlık ateşini de yeniden yakmıştı. Kürşad’dan sonra Çin’de Türk isyanları bitmek bilmedi. İmparator, çeşitli eyaletlerde oturan Göktürklerin Sarı Irmak'ın kuzeyine götürülmesine ve orada surlar inşa ederek uzun süre sınır kalelerinin muhafaza edilmesine dair ferman çıkardı.

Nihayet, 680 yılında Aşina soyundan gelen Kutluk Kağan’ın, akıl hocası Bilge Tonyukuk ile birlikte Çin'e karşı yaptığı isyan başarılı oldu. 681 yılında "On yedi arkadaşı" ile birlikte Göktürk Kağanlığı’nı yeniden kurmak için teşebbüse geçti. Kutluk az zamanda Ötüken başkent olmak üzere, Kağanlığı örgütledi. Böylece II.Göktürk Kağanlığı (Kutluk Devleti) kurulmuş oldu.

Yazar: Oğuzhan Paltaoğlu